Zespół policystycznych jajników, inaczej PCOS, to zaburzenie endokrynologiczne, które dotyka 4-12% kobiet w wieku rozrodczym.^[1] Często kobiety dowiadują się o PCOS dopiero, kiedy wystąpią u nich problemy z zajściem w ciążę lub podejrzewają go przy nieregularnych miesiączkach. Zwykle diagnozuje się go u kobiet 20-30-letnich

Jakie są przyczyny PCOS?

Główną przyczyną PCOS, czyli zespołu policystycznych jajników, są zaburzenia hormonalne. Na PCOS mogą chorować kobiety, które w życiu płodowym były wystawione na nadmierną ekspozycję hormonów męskich. PCOS może być dziedziczony.

Jakie są objawy PCOS?

Do objawów mogących świadczyć o PCOS zaliczamy:

• zaburzenia miesiączkowania – krwawienia są nieregularne, cykle mogą być wydłużone

(ponad 35 dni) lub skrócone (trwają poniżej 21 dni) lub występuje nagłe zaprzestanie miesiączkowania (wtórny brak miesiączki).

• cykle bezowulacyjne (anowulacja) lub cykle podczas, których uwalnia się do jajowodu więcej niż 1 dojrzała komórka jajowa (oligoowulacja),
• wielotorbielowatość jajników w badaniu USG (co najmniej 12 pęcherzyków o średnicy 2-9 mm, objętość jajnika >10 ml),^[2]
• trudności z zajściem w ciążę,
• nadprodukcja androgenów, czyli hiperandrogenizm kliniczny, który może się objawiać jako trądzik, łojotok, nadmierne owłosienie lub wzmożone owłosienie w typowo męskich rejonach np. na twarzy (hirsutyzm) lub łysienie androgenowe.

Dodatkowo mogą wystąpić takie objawy jak:

• nadwaga lub otyłość – nadwagę ma nawet 50% pacjentek ze zdiagnozowanym PCOS,
• bolesne lub/i obfite miesiączkowanie,
• podwyższony poziom insuliny we krwi,
• insulinooporność,
• zaburzenia gospodarki lipidowej.

Jak zdiagnozować PCOS?

Lekarzem właściwym dla zdiagnozowania u pacjentki PCOS jest lekarz ginekolog/endokrynolog. Diagnostyka PCOS opiera się o wywiad medyczny oraz wyniki badań laboratoryjnych i obrazowych (USG jajników). Lekarz najczęściej diagnozuje u pacjentki PCOS w oparciu o wytyczne Rotterdamskie. Według tych wytycznych żeby mógł zdiagnozować PCOS u pacjentki, muszą zostać spełnione 2 z 3 kryteriów:

1. objawy związane ze zwiększeniem stężenia androgenów we krwi, czyli hiperandrogenizm kliniczny,
2. anowulacja lub rzadka owulacja
3. w obrazie USG musi zostać potwierdzony obraz wielotorbielowatych jajników.

Jakie badania zrobić przy podejrzeniu PCOS?

• Badania laboratoryjne z krwi, obejmujący badania hormonów (testosteron i wolny testosteron; poziom SHBG, androstendion, DHEAS, progesteron w 2 fazie cyklu miesiączkowego) oraz gonadotropin (FSH i LH) najlepiej między 3 a 5 dniem cyklu.
• Pozostałe badania laboratoryjne z krwi takie jak: lipidogram, krzywa cukrowa i krzywa insulinowa.
• Badanie USG (przezpochwowe lub przez powłoki brzuszne).
• Badanie 17 OH-Progesteronu pozwoliłoby wykryć wrodzoną nadprodukcję androgenów

Pakiet badań z krwi PCOS

Jak przebiega leczenie PCOS

Leczenie polega na eliminacji zaburzeń hormonalnych u pacjentki. Często są zalecane doustne środki antykoncepcyjne, które mają ustabilizować hormonalny i wyregulować owulację. Jeśli pacjentka ma nadwagę to należy również wprowadzić odpowiednią dietę i aktywność fizyczną 3-4 razy w tygodniu. Jeśli zmiana diety i zwiększenie aktywności nie pomogą zostanie włączone leczenie farmakologiczne np. metformina.

Nieleczone PCOS może prowadzić do powikłań takich jak: niepłodność, choroby sercowo-naczyniowe, cukrzyca typu 2, zespół metaboliczny, a nawet rak endometrium.

^[1] Rozpoznanie zespołu policystycznych jajników u dziewcząt, Katedra Zdrowia Kobiety, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach, Polska

^[2] wytyczne International PCOS Network z 2018 roku