Zespół policystycznych jajników, inaczej PCOS, to zaburzenie endokrynologiczne, które dotyka 4-12% kobiet w wieku rozrodczym.[1] Często kobiety dowiadują się o PCOS dopiero, kiedy wystąpią u nich problemy z zajściem w ciążę lub podejrzewają go przy nieregularnych miesiączkach. Zwykle diagnozuje się go u kobiet 20-30-letnich
Spis treści
Jakie są przyczyny PCOS?
Główną przyczyną PCOS, czyli zespołu policystycznych jajników, są zaburzenia hormonalne. Na PCOS mogą chorować kobiety, które w życiu płodowym były wystawione na nadmierną ekspozycję hormonów męskich. PCOS może być dziedziczony.
Jakie są objawy PCOS?
Do objawów mogących świadczyć o PCOS zaliczamy:
- zaburzenia miesiączkowania – krwawienia są nieregularne, cykle mogą być wydłużone
(ponad 35 dni) lub skrócone (trwają poniżej 21 dni) lub występuje nagłe zaprzestanie miesiączkowania (wtórny brak miesiączki).
- cykle bezowulacyjne (anowulacja) lub cykle podczas, których uwalnia się do jajowodu więcej niż 1 dojrzała komórka jajowa (oligoowulacja),
- wielotorbielowatość jajników w badaniu USG (co najmniej 12 pęcherzyków o średnicy 2-9 mm, objętość jajnika >10 ml),[2]
- trudności z zajściem w ciążę,
- nadprodukcja androgenów, czyli hiperandrogenizm kliniczny, który może się objawiać jako trądzik, łojotok, nadmierne owłosienie lub wzmożone owłosienie w typowo męskich rejonach np. na twarzy (hirsutyzm) lub łysienie androgenowe.
Dodatkowo mogą wystąpić takie objawy jak:
- nadwaga lub otyłość – nadwagę ma nawet 50% pacjentek ze zdiagnozowanym PCOS,
- bolesne lub/i obfite miesiączkowanie,
- podwyższony poziom insuliny we krwi,
- insulinooporność,
- zaburzenia gospodarki lipidowej.
Jak zdiagnozować PCOS?
Lekarzem właściwym dla zdiagnozowania u pacjentki PCOS jest lekarz ginekolog/endokrynolog. Diagnostyka PCOS opiera się o wywiad medyczny oraz wyniki badań laboratoryjnych i obrazowych (USG jajników). Lekarz najczęściej diagnozuje u pacjentki PCOS w oparciu o wytyczne Rotterdamskie. Według tych wytycznych żeby mógł zdiagnozować PCOS u pacjentki, muszą zostać spełnione 2 z 3 kryteriów:
- objawy związane ze zwiększeniem stężenia androgenów we krwi, czyli hiperandrogenizm kliniczny,
- anowulacja lub rzadka owulacja
- w obrazie USG musi zostać potwierdzony obraz wielotorbielowatych jajników.
Jakie badania zrobić przy podejrzeniu PCOS?
- Badania laboratoryjne z krwi, obejmujący badania hormonów (testosteron i wolny testosteron; poziom SHBG, androstendion, DHEAS, progesteron w 2 fazie cyklu miesiączkowego) oraz gonadotropin (FSH i LH) najlepiej między 3 a 5 dniem cyklu.
- Pozostałe badania laboratoryjne z krwi takie jak: lipidogram, krzywa cukrowa i krzywa insulinowa.
- Badanie USG (przezpochwowe lub przez powłoki brzuszne).
- Badanie 17 OH-Progesteronu pozwoliłoby wykryć wrodzoną nadprodukcję androgenów
Jak przebiega leczenie PCOS
Leczenie polega na eliminacji zaburzeń hormonalnych u pacjentki. Często są zalecane doustne środki antykoncepcyjne, które mają ustabilizować hormonalny i wyregulować owulację. Jeśli pacjentka ma nadwagę to należy również wprowadzić odpowiednią dietę i aktywność fizyczną 3-4 razy w tygodniu. Jeśli zmiana diety i zwiększenie aktywności nie pomogą zostanie włączone leczenie farmakologiczne np. metformina.
Nieleczone PCOS może prowadzić do powikłań takich jak: niepłodność, choroby sercowo-naczyniowe, cukrzyca typu 2, zespół metaboliczny, a nawet rak endometrium.
[1] Rozpoznanie zespołu policystycznych jajników u dziewcząt, Katedra Zdrowia Kobiety, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach, Polska
[2] wytyczne International PCOS Network z 2018 roku