Kortyzol to hormon steroidowy produkowany przez korę nadnerczy, który odgrywa kluczową rolę w regulacji metabolizmu węglowodanów, białek i lipidów, odpowiedzi na stres (klasyczny hormon stresu...

Kortyzol w DZM

Kortyzol to hormon steroidowy produkowany przez korę nadnerczy, który odgrywa kluczową rolę w regulacji metabolizmu węglowodanów, białek i lipidów, odpowiedzi na stres (klasyczny hormon stresu) oraz funkcji układu immunologicznego, m.in. hamuje reakcje alergiczne. Oznaczenie poziomu kortyzolu w dobowej zbiórce moczu (DZM) umożliwia ocenę rytmu wydzielania tego hormonu i diagnostykę zaburzeń funkcji nadnerczy. Najwyższe stężenia są w godzinach porannych, a spadek poziomu w godzinach wieczornych.

Znaczenie badania

Badanie kortyzolu w DZM pozwala na:

• Diagnostykę zespołu Cushinga: choroby związanej z nadmiernym wydzielaniem kortyzolu.
• Rozpoznanie niewydolności nadnerczy: w przypadku niedostatecznego wydzielania kortyzolu.
• Monitorowanie zaburzeń hormonalnych: w chorobach przysadki, nadnerczy i innych układów hormonalnych.
• Kontrolę leczenia zaburzeń endokrynologicznych, szczególnie w terapii glikokortykosteroidami.

Dobowa zbiórka moczu umożliwia ocenę całkowitej ilości wydalanego kortyzolu, co jest bardziej miarodajne niż jednorazowe badanie krwi.

Kiedy warto wykonać badanie?

Badanie kortyzolu w DZM zaleca się w przypadku:

• Objawów zespołu Cushinga, takich jak:
  • Przyrost masy ciała, szczególnie w okolicy tułowia,
  • Charakterystyczna „księżycowata” twarz,
  • Osłabienie mięśni,
  • Rozstępy na skórze,
  • Nadciśnienie tętnicze.
• Podejrzenia niewydolności nadnerczy: z objawami takimi jak przewlekłe zmęczenie, osłabienie, spadek masy ciała, niskie ciśnienie tętnicze.
• Nieprawidłowości w wynikach innych badań hormonalnych: np. ACTH (hormon adrenokortykotropowy) lub kortyzolu we krwi.
• Monitorowanie leczenia: u pacjentów z chorobami nadnerczy lub długotrwale przyjmujących glikokortykosteroidy.

Jak przygotować się do badania?

Badanie wymaga dokładnego zebrania całego moczu w ciągu doby. Oto jak się przygotować:

• Dobowa zbiórka moczu:
  • Zaopatrz się w pojemnik około 2 litrowy z podziałką
  • Pierwszą poranną porcję moczu oddaj do toalety (nie zbierać).
  • Każdą kolejną porcję moczu zbieraj się do pojemnika przez 24 godziny.
  • Ostatnią porcję moczu zbierz dokładnie o tej samej godzinie, o której rozpoczęła się zbiórka dnia poprzedniego.
  • Zapisz zebraną objętość moczu.
  • Do kubka jak na badanie ogólne moczu odlej niewielką ilość moczu.
  • Jak najszybciej dostarcz próbkę do laboratorium.
• Przechowywanie moczu:
  • Przechowuj pojemnik w chłodnym miejscu (np. w lodówce) przez cały czas trwania zbiórki.
• Unikaj intensywnego wysiłku fizycznego oraz stresu w dniu zbiórki, ponieważ mogą wpłynąć na wynik.
• Poinformuj personel medyczny o stosowanych lekach, zwłaszcza glikokortykosteroidach, które mogą zafałszować wyniki badania.

Odchylenia od wartości referencyjnych

Podwyższony poziom kortyzolu w moczu:

• Zespół Cushinga: nadczynność nadnerczy związana z nadmiernym wydzielaniem kortyzolu.
• Stres przewlekły: powodujący wzrost poziomu kortyzolu.
• Zespół ACTH-ektopowy: związany z nadmiernym wydzielaniem ACTH przez nowotwory poza przysadką.
• Guz nadnerczy: wydzielający kortyzol.

Obniżony poziom kortyzolu w moczu:

• Niewydolność nadnerczy (choroba Addisona): związana z niedoborem kortyzolu.
• Niedoczynność przysadki: skutkująca niedostateczną stymulacją nadnerczy przez ACTH.
• Długotrwałe stosowanie glikokortykosteroidów: prowadzące do zahamowania funkcji nadnerczy.

Badanie kortyzolu w dobowej zbiórce moczu jest nieinwazyjnym i wiarygodnym sposobem oceny funkcji nadnerczy. Pomaga w diagnozowaniu poważnych zaburzeń hormonalnych i monitorowaniu ich leczenia. Wyniki powinny być interpretowane przez lekarza specjalistę w kontekście objawów klinicznych i innych badań hormonalnych, takich jak poziomy ACTH czy kortyzolu w surowicy.

Badanie moczu