Zespół policystycznych jajników, inaczej PCOS, to zaburzenie endokrynologiczne, które dotyka 4-12% kobiet w wieku rozrodczym. Często kobiety dowiadują się o PCOS dopiero, kiedy wystąpią u nich problemy z zajściem w ciążę lub podejrzewają go przy nieregularnych miesiączkach. Zwykle diagnozuje się go u kobiet 20-30-letnich
Spis treści
PCOS co to jest?
PCOS jest to schorzenie występujące u kobiet w wieku rozrodczym, które charakteryzuje się zaburzeniami hormonalnymi. Może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych, w tym problemów z płodnością, insulinooporności oraz zwiększonego ryzyka wystąpienia cukrzycy typu 2, zespołu metabolicznego, chorób serca oraz nowotworów błony śluzowej macicy.
Przyczyna najpewniej jest wieloczynnikowa. Jest związana z nieprawidłową produkcją hormonów, czynnikami genetycznymi, metabolicznymi i środowiskowymi. Zespół policystycznych jajników jest jednym z najczęstszych schorzeń hormonalnych u kobiet w wieku rozrodczym. Na zespół policystycznych jajników mogą chorować kobiety, które w życiu płodowym były wystawione na nadmierną ekspozycję hormonów męskich. PCOS może być dziedziczony.
Jakie są objawy PCOS?
Do objawów mogących świadczyć o PCOS zaliczamy:
- zaburzenia miesiączkowania – krwawienia są nieregularne, cykle mogą być wydłużone (ponad 35 dni) lub skrócone (trwają poniżej 21 dni) lub występuje nagłe zaprzestanie miesiączkowania przed naturalną menopauzą (wtórny brak miesiączki).
- cykle bezowulacyjne (anowulacja) lub cykle podczas, których uwalnia się do jajowodu więcej niż 1 dojrzała komórka jajowa (oligoowulacja),
- wielotorbielowatość jajników w badaniu USG (co najmniej 20 pęcherzyków o średnicy 2-9 mm, objętość jajnika >10 ml),
- trudności z zajściem w ciążę,
- nadprodukcja androgenów, czyli hiperandrogenizm kliniczny, który może się objawiać jako trądzik, łojotok, nadmierne owłosienie lub wzmożone owłosienie w typowo męskich rejonach np. na twarzy (hirsutyzm) lub łysienie androgenowe.
Dodatkowo mogą wystąpić takie objawy jak:
- nadwaga lub otyłość – nadwagę ma nawet 50% pacjentek ze zdiagnozowanym PCOS,
- bolesne lub/i obfite miesiączkowanie,
- podwyższony poziom insuliny we krwi,
- insulinooporność,
- zaburzenia gospodarki lipidowej,
- zaburzenia depresyjne, lękowe.
Diagnostyka PCOS
Lekarz może ustalić rozpoznanie zespołu policystycznych jajników poprzez przeprowadzenie dokładnego wywiadu medycznego, badania fizykalnego oraz przeprowadzenie odpowiednich badań laboratoryjnych i obrazowych. Podczas wywiadu lekarz pyta o objawy PCOS. Badanie fizykalne może obejmować ocenę wzrostu owłosienia, ocenę wagi ciała oraz badanie ginekologiczne.
Jakie badania zrobić przy podejrzeniu PCOS?
Do potwierdzenia rozpoznania PCOS lekarz może zlecić badania laboratoryjne z krwi, takie jak badania hormonów (testosteron i wolny testosteron, poziom SHBG, androstendion, DHEAS, progesteron w 2 fazie cyklu miesiączkowego) oraz gonadotropin (FSH i LH) najlepiej między 3 a 5 dniem cyklu.
Pozostałe badania laboratoryjne z krwi to takie jak: lipidogram, krzywa cukrowa i krzywa insulinowa (OGTT). Ponadto lekarz może zlecić badanie USG (przezpochwowe lub przez powłoki brzuszne). Badanie 17 OH-Progesteronu pozwala wykryć wrodzoną nadprodukcję androgenów. Czasami może być również konieczne wykonanie biopsji jajników w celu potwierdzenia obecności cyst.
Rotterdam Criteria
Po zebraniu wszystkich danych lekarz może ustalić rozpoznanie PCOS na podstawie spełnienia kryteriów diagnostycznych, takich jak Rotterdam Criteria. Uwzględniają one obecność zaburzeń cyklu menstruacyjnego, nadmiernego wydzielania androgenów oraz obecność cyst na jajnikach. Według tych wytycznych żeby lekarz mógł zdiagnozować PCOS u pacjentki, muszą zostać spełnione 2 z 3 kryteriów.
Osoby z potwierdzonym zespołem policystycznych jajników powinny regularnie monitorować swoje zdrowie. Najlepiej pod opieką interdyscyplinarną: lekarza specjalizującego się w endokrynologii, ginekologii, a także dietetyka. Czasem konieczna jest również opieka diabetologiczna lub psychiatryczna. Leczenie PCOS może obejmować zarówno farmakologiczne metody regulacji hormonów, jak i zmiany w stylu życia. Szczególnie zdrowa dieta, regularna aktywność fizyczna oraz utrzymywanie prawidłowej masy ciała.
Jak przebiega leczenie PCOS
Leczenie farmakologiczne może obejmować stosowanie leków hormonalnych, takich jak doustne środki antykoncepcyjne, które pomagają regulować cykl miesiączkowy. Mogą być również stosowane leki obniżające intensywność insulinooporności, takie jak metformina, w celu poprawy gospodarki węglowodanowej.
Zmiana stylu życia, taka jak zdrowa dieta i regularna aktywność fizyczna, mogą również pomóc w leczeniu PCOS. Zalecana jest dieta bogata w warzywa, owoce, produkty pełnoziarniste i białko, a ograniczenie spożycia cukru i wysoko przetworzonych produktów spożywczych. Regularna aktywność fizyczna, taka jak regularne ćwiczenia aerobowe i umiarkowany trening siłowy, może również pomóc kontrolować objawy zespołu policystycznych jajników.
W niektórych przypadkach, kiedy leczenie farmakologiczne i zmiany stylu życia nie przynoszą oczekiwanych rezultatów, może być konieczne leczenie inwazyjne. Do takich zalicza się zabieg laparoskopii w celu usunięcia torbieli jajnika lub leczenie in vitro w celu zwiększenia szans na zajście w ciążę. Ważne jest również wsparcie emocjonalne dla kobiet z PCOS, które często borykają się z niepłodnością oraz problemami ze zdrowiem psychicznym.
Zawsze ważne jest, aby skonsultować się z lekarzem. Celem jest ustalenie optymalnego planu leczenia PCOS, dopasowanego do indywidualnych potrzeb i sytuacji pacjenta.
Zespół policystycznych jajników a ciąża
Zespół policystycznych jajników (PCOS) jest stanem, który może wpłynąć na zdolność kobiety do zajścia w ciążę. PCOS może powodować nieregularne miesiączki, co utrudnia planowanie ciąży. Jednakże istnieją różne metody leczenia PCOS, które mogą pomóc kobietom zajść w ciążę. To może obejmować zmianę stylu życia, taką jak dieta i regularna aktywność fizyczna, leki wspomagające owulację czy leczenie hormonalne.
Ciąża u kobiet z PCOS wiąże się z pewnymi wyzwaniami, takimi jak zwiększone ryzyko cukrzycy ciążowej i nadciśnienia tętniczego. Dlatego ważne jest regularne monitorowanie ciąży pod okiem lekarza. W przypadku kobiet z PCOS, które mają trudności z zajściem w ciążę, zaleca się skonsultowanie z lekarzem, aby omówić najlepsze opcje leczenia i wsparcia reprodukcyjnego.
PCOS a związki z czerwonego wina i winogron
Wyniki badań opublikowanych w Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism wskazują, że oprócz odpowiednio dobranej diety mającej istotne znaczenie w leczeniu, związki zawarte w czerwonym winie i winogronach, mogą być równie pomocne. Wcześniejsze przeprowadzone badania w tym temacie ukazywały, iż w leczeniu policystycznych jajników pomocny mógłby być resweratrol, polifenol, w naturalny sposób obniżający produkcję androgenów.
Ponadto badanie przeprowadził Uniwersytet Medyczny w Poznaniu na 30 Polkach. W ciągu trzech miesięcy (randomizowane badanie, z grupą kontrolną placebo, na podwójnie ślepej próbie). Dawka jaką przyjmowały badane to 1,5g resweratrolu (czyli znacznie więcej niż możemy dostarczyć do organizmu spożywając czerwone wino czy sporą porcją winogron!). Istotne to było z punktu widzenia objawów charakterystycznych dla PCOS, a mianowicie występowania hyperandrogenizmu, manifestującego się przy tym schorzeniu.
Jak wskazują naukowcy jest to pierwsze kliniczne badanie, które stwierdziło, że resweratrol obniża poziom testosteronu (23,1% spadek / placebo wzrost o 2,9%) oraz DHEAS (siarczanu dehydroepiandrosteronu – 22,2% spadek / placebo wzrost o 10,5%).
Można wysnuć wniosek na podstawie owych wyników badań, że resweratrol może posłużyć do balansowania poziomu hormonów przy PCOS. Dodatkowo wystąpiło ograniczenie czynników ryzyka cukrzycy. Poziom insuliny na czczo spadł w grupie badanej o 31,8%. Dodatkowo kobiety badane stały się bardziej wrażliwe na insulinę. Oznacza to, że resweratrol może być również pomocny przy ograniczeniu ryzyka chorób metabolicznych, często współwystępujących z zespołem policystycznych jajników.
Podsumowanie
Jeśli podejrzewasz, że masz PCOS, ważne jest, aby skonsultować się z lekarzem, który przeprowadzi odpowiednie badania i postawi diagnozę. Wczesna interwencja może pomóc w kontrolowaniu objawów i zmniejszeniu ryzyka powikłań zdrowotnych związanych z PCOS.
Bibliografia:
Rozpoznanie zespołu policystycznych jajników u dziewcząt, Katedra Zdrowia Kobiety, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach, Polska
wytyczne International PCOS Network z 2018 roku
Resveratrol Can Help Correct Hormone Imbalance in Women with PCOS, endocrine.org
PCOS: Red wine compound remedies abnormal hormone levels, medicalnewstoday.com
