Witamina D3 – jaki jest prawidłowy poziom witaminy D3? To częste pytanie zadawane przez pacjentów. Na wstępie należy zdać sobie sprawę z tego, czego dotyczy wynik witaminy D3 otrzymany w laboratorium, od jakich czynników jest on uzależniony oraz jaką rolę pełni w organizmie człowieka.
Spis treści
Jakie jest główne źródło witaminy D3?
Głównym źródłem witaminy D3 jest z pewnością synteza skórna. Tam pod wpływem promieniowania słonecznego (UVB) powstaje nieaktywna forma witaminy D3- cholekalcyferol. Drugim źródłem są produkty pochodzenia zwierzęcego, głównie ryby i mięso. Należy wspomnieć, że do witamin z grupy D należy również witamina D2 znajdująca się w produktach roślinnych.
Aby witamina D3 mogła spełniać swoją biologiczną funkcję w organizmie musi zostać aktywowana w dwustopniowym procesie. Pierwszy etap hydroksylacji przebiega w wątrobie, w wyniku której powstaje metabolit witaminy D3- 25(OH)D. W tej formie witamina D3 jest magazynowana i transportowana. Niewielka jej część jest przechodzi do nerek, gdzie podlega dalszej hydroksylacji, pod wpływem 1-alfa-hydroksylazy. Produktem tego procesu jest najbardziej aktywny metabolit witaminy D3 kalcytriol – 1,25(OH)2D. Produkcja witaminy D3 jest ściśle kontrolowana i aktywowana tylko w momencie zapotrzebowania organizmu. Jej nadmiar jest natomiast rozkładany przez promieniowanie UVB.
Rola witaminy D3 w organizmie
Rola witaminy D3 w organizmie jest wielokierunkowa. Główną jej rolą jest przede wszystkim zwiększanie puli wapnia i fosforanów w organizmie, na skutek wzrostu ich absorpcji w przewodzie pokarmowym oraz zwrotnego wchłaniania z kanalików nerkowych. Syntezę aktywnej witaminy D3 pobudza parathormon (PTH), hipofosfatemia i hipokalcemia (niskie stężenie odpowiednio: fosforanów i wapnia). Witamina D3 pełni również wiele ważnych funkcji regulacyjnych, regulując czynności wewnątrzwydzielnicze komórek, działając na trzustkę, nadnercza, tarczycę i przysadkę. Jest regulatorem aktywności układu immunologicznego i krwiotwórczego. Z pewnością pełni funkcje antyzapalne i przeciwnowotworowe.
Jakie jest wskazanie do oznaczenia poziomu witaminy D3 w organizmie?
Wskazaniem do wykonania badania poziomu witaminy D3 są:
– stany niedoborowe, przy niskiej ekspozycji na słońce, niedożywieniu, zaburzonym wchłanianiu, przy stosowaniu leków (np. przeciwpadaczkowych) zwiększających metabolizm witaminy D3, przy objawach zaburzeń kostnych, obniżonej masie kostnej;
– przedawkowanie witaminy D3.
W rutynowej diagnostyce laboratoryjnej, w celu określenia zasobów witaminy D3 w organizmie oznacza się jej nieaktywny metabolit 25(OH)D. W stanach niedoborowych zwykle stężenie aktywnej postaci 1,25(OH)2D jest w normie i nie odzwierciedla dobrze faktycznego stanu. 25(OH)D jest bardziej użytecznym parametrem także ze względu na długi okres półtrwania, wynoszący 3 tygodnie. Porównując, dla 1,25(OH)2D wynosi on 4-6 godzin. Aktywna postać witaminy D3 wymaga specjalistycznego sprzętu i jest bardziej kosztowne w porównaniu z 25(OH)D. Oznaczenie aktywnego metabolitu jest jednak konieczne w przypadku różnicowania krzywicy typu I i II zależnej od witaminy D, w celu oceny hiperkalcemii w przebiegu gruźlicy czy sarkoidozy oraz przy monitorowaniu terapii pochodnymi witaminy D.
Mimo istotnego znaczenia klinicznego oznaczenia poziomu witaminy D3, nie ma jednoznacznie określonych wartości referencyjnych dla 25(OH)D i 1,25(OH)2D. Ocena prawidłowego poziomu witaminy D3 opiera się o ocenę stanu zachowania homeostazy mineralnej organizmu oraz zapobieganiu krzywicy, osteoporozy i osteomalacji.
Konsekwencje niedoboru witaminy D
Niedobór witaminy D3 może prowadzić do bólów kostnych, osteomalacji i osteoporozy i dalej do zniekształcenia sylwetki i złamań kości. Bardzo istotny, jest prawidłowy poziom witaminy D3 u dzieci, ponieważ ich kości ciągle rosną i mają zwiększone zapotrzebowanie na wapń. W przypadku niedoborów u dzieci może dość do trwałych uszkodzeń kości i zaburzeń rozwojowych takich jak krzywica. Ponadto za mały poziom tej witaminy prowadzi do obniżenia odporności, pogorszenia słuchu, stanów zapalnych skóry czy problemów z uzębieniem. Rośnie również ryzyko wystąpienia chorób autoimmunologicznych (np. cukrzycy typu I), a nawet nowotworów.
Konsekwencje nadmiaru witaminy D
Jeśli przesadzimy z suplementacją witaminy D, może dojść do zatrucia organizmu. Inne konsekwencje nadmiernej suplementacji wit. D to: nadmierne odkładanie się wapnia w tkankach i w tętnicach, kamica nerkowej, kamica pęcherzyka żółciowego czy zaburzenia pracy serca. Nadmiar witaminy D w czasie ciąży jest toksyczny dla płodu i może prowadzić do jego deformacji.
Objawy przedawkowania witaminy D
Nadmiar witaminy D może być spowodowany nadmiernym, niekontrolowanym przyjmowaniem suplementów lub nadwrażliwością na witaminę D.
Zbyt duże stężenie witaminy D w surowicy krwi może powodować:
- apatię
- nadpobudliwość i drażliwość
- dezorientację
- stany zapalne skóry
- zaburzenia żołądkowo-jelitowe: częste wymioty, zaparcia, bóle brzucha, metaliczny posmak w ustach
- zwiększone pragnienie (polidypsja)
- wielomocz i częste oddawanie moczu, zwłaszcza w nocy, mocz może być mętny
- odwodnienie
- nadmierną potliwość
- zaburzenia przewodnictwa nerwowo-mięśniowego
- ból kości
- bóle głowy.
Objawy te są niespecyficzne, więc jeśli pojawią się (nawet tylko częściowo) a suplementujemy wit. D lepiej sprawdzić czy jej nie przedawkowaliśmy. Jeśli okaże się, że przekroczyliśmy bezpieczne stężenie wit. D w surowicy krwi należy musimy pamiętać, że objawy zatrucia mogą utrzymywać się nawet przez kilka tygodni po zaprzestaniu suplementacji. Dzieje się tak, ponieważ witamina D zgromadzona w tkance tłuszczowej jest stopniowo uwalniana do krwioobiegu.
Wyjątkową sytuacją, kiedy możemy zaobserwować podwyższone stężenie wit. D w surowicy krwi jest utrata wagi pacjenta. Może się zdarzyć, że wit. D uwalnia się w nadmiarze z tkanki tłuszczowej do krwiobiegu, gdy tracimy na wadze – wtedy w surowicy krwi zaobserwujemy wzrost jej stężenia. Nie jest to jednak powód do zmartwień.
Witamina D3 – jaki jest prawidłowy poziom witaminy D3? – wartości referencyjne
Badania dowodzą, że większość dorosłych nie osiąga prawidłowego poziomu witaminy D3. W Polsce synteza w skórze jest wystarczająca od kwietnia do września, gdy wystawione jest na działanie promieniowania słonecznego 18% powierzchni ciała. Codzienna ekspozycja przez 15 minut, w godzinach 10-15, bez stosowania kremów z filtrami jest wystarczająca do osiągnięcia optymalnego stężenia witaminy D3 w surowicy. Przez optymalne stężenie rozumie się wartość 31-50 ng/ml dla osób dorosłych, dla młodzieży granicę tą wyznacza stężenie 23 ng/ml, dla osób w podeszłym wieku – 40 ng/ml. Stężenia poniżej 30 ng/ml mogą zaburzać wchłanianie wapnia. Poziom witaminy D3 w zakresie 11-20 ng/ml uznaje się za umiarkowany niedobór. Przy stężeniu poniżej 10 ng/ml jest to ciężki niedobór, a wartości >150 ng/dl uznaje się za toksyczne.
Suplementacja witaminy D3
Wzrost świadomości społecznej o istocie prawidłowego poziomu witaminy D3 sprzyja suplementacji różnorodnymi preparatami. Należy jednak pamiętać, że wiąże się to z pewnymi zagrożeniami. Witamina D3 należy do grupy witamin rozpuszczalnych w tłuszczach. Kobiety karmiące, stosujące suplementację, dostarczają dzieciom określoną ilość witaminy wraz z mlekiem. Powyższy fakt należy uwzględnić przy ustalaniu dawki przyjmowanej przez dziecko, w celu zapobieżenia toksycznemu działaniu witaminy D3. Fakt rozpuszczalności witaminy D3 w tłuszczach należy uwzględnić w przypadku stosowania diet. Drastyczny spadek masy ciała powoduje nagłe uwalnianie witaminy D3 zmagazynowanej w tkance tłuszczowej.
Przede wszystkim optymalna dieta, bogata w witaminę D3, częsta synteza słoneczna oraz ewentualna, kontrolowana suplementacja w okresie jesienno-zimowym jest kluczem do prawidłowego poziomu witaminy D3 w organizmie.
LITERATURA:
– Naskalski J.W., Dębińska-Kieć A., Solnica B.; „Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej” Wyd. IV, Edra Urban&Partner, Wrocław, 2017.
– Odrowąż-Sypniewska G.,red. „Badanie i Diagnoza”. vol.19(1) 2013.
– Wójcik M. „ Metody diagnostyczne oceny stężenia witaminy D”. Diagnosta laboratoryjny. Vol. 1(46)2017.
– Bobilewicz D. „Triada dla nerek”. Opracowanie dla firmy DiaSorin. 2017.
– Więcek A. „Aktywnie o aktywnej formie witaminy D w medycynie”. Materiały z sesji naukowej: „Nowa triada diagnostyczna w nefrologii”. Katowice, 2017.
Chcesz zapytać o cenę badania?
Zapraszamy na stronę CENY BADAŃ, gdzie proponujemy kilka możliwości kontaktu z nami.
Zachęcamy do skorzystania z naszej szerokiej oferty badań laboratoryjnych
oraz zapraszamy do odwiedzenia kanału naszego laboratorium na www.youtube.com
Aby wykonać badanie stężenia poziomu witaminy D3 w organizmie
zapraszamy do najbliższego punktu pobrań Medycznego Laboratorium badaj.to
