Jeśli czujesz się ciągle zestresowany i zmęczony, to przyczyną może być nieprawidłowy poziom kortyzolu, określany również jako hormon stresu. Zmiany jego stężenia mogą wpłynąć na prawidłowe funkcjonowanie naszego organizmu. W tym artykule dowiesz się, za co odpowiada ten hormon. Jak wpływa na nasze ciało i wygląd. Przybliżymy również metody na obniżenie kortyzolu, abyś mógł cieszyć się spokojniejszym i zdrowszym życiem. Przygotuj się na podróż po świecie hormonów, która pomoże Ci lepiej zrozumieć swój organizm i umysł.
Spis treści
Za co odpowiada kortyzol?
Kortyzol, potocznie znany jako hormon stresu, to jeden z ważniejszych hormonów człowieka. Jest produkowany przez nadnercza i podobnie jak adrenalina w sytuacjach stresowych jest wydzielany w zwiększonych ilościach.
Pomaga w regulacji wielu funkcji, takich jak metabolizm, odporność oraz reakcja na stres. Odpowiada za regulację ciśnienia krwi oraz za prawidłowe przemiany glukozy, białek i tłuszczów. Wpływa na układ immunologiczny, ma działanie przeciwzapalne, a także na wchłanianie wapnia, wydzielanie soku żołądkowego.
W prawidłowych warunkach, poziom kortyzolu zmienia się w ciągu doby, osiągając szczyt rano w godzinach 8-12 i obniżając się wieczorem. W przypadku osób pracujących w systemie zmianowym (np. nocne zmiany) i konieczności snu w różnych momentach dnia, a także w sytuacjach silnego stresu, stanach lękowych, po urazach, zabiegach operacyjnych, intensywnym wysiłku fizycznym oraz u pacjentów z anoreksją rytm dobowy produkcji kortyzolu ulega zakłóceniu.
Wysoki poziom kortyzolu
Podwyższony poziom kortyzolu może prowadzić do różnych problemów zdrowotnych, takich jak:
– nadciśnienie,
– otyłość,
– cukrzyca,
– niewydolność krążenia,
– ból i zawroty głowy ,
– problemy z pamięcią,
– skłonność do depresji.
Ciąża, fizyczny i emocjonalny stres, a także infekcje o ostrym przebiegu, oparzenia, gorączka, silny ból mogą prowadzić do podwyższenia poziomu kortyzolu. U kobiet mogą pojawiać się nieregularne cykle menstruacyjne, owłosienie twarzy (hirsutyzm), zmiany łojotokowe i trądzik. Nastomiast u mężczyzn zaburzenia libido, zanik potencji i niepłodność. U dzieci w przypadku objawowego zespołu Cushinga możliwe jest wystąpienie opóźnień w rozwoju oraz zahamowanie wzrostu. Ponadto niektóre leki, szczególnie hydrokortyzon (syntetyczny kortyzol), deksametazon, leki przeciwdrgawkowe, spironolakton, oraz doustne środki antykoncepcyjne mogą podwyższać poziom kortyzolu. U dorosłych obserwuje się nieco wyższe stężenie kortyzolu w porównaniu do dzieci.
Objawy związane z nadmiernym poziomem kortyzolu określa się jako zespół Cushinga, który może mieć swoje źródło w:
– guzach przysadki nadmiernie wytwarzających ACTH (hormon adrenokortykotropowy regulujący wydzielanie kortyzolu z nadnerczy) lub guzach zlokalizowanych w innych narządach np. rak drobnokomórkowy płuc produkujący ACTH,
– zwiększonej produkcji kortyzolu w gruczolaku lub raku nadnerczy.
Niski poziom kortyzolu
Niedobór kortyzolu może się objawiać:
– zmęczeniem,
– osłabieniem siły mięśni,
– obniżeniem ciśnienia krwi,
– złym samopoczuciem,
– anoreksją,
– zaburzeniami żołądkowo-jelitowymi (bóle brzucha, nudności, wymioty, biegunki lub zaparcia).
Jednym z najważniejszych aspektów niskiego poziomu kortyzolu jest jego wpływ na układ odpornościowy. Osoby z niskim kortyzolem mogą być bardziej podatne na infekcje i inne choroby, ponieważ ich organizm nie jest w stanie skutecznie reagować na stresory i czynniki obniżające odporność. Zaburzenia snu i problemy z koncentracją to kolejne symptomy, które mogą wskazywać na niedobór tego hormonu.
Obniżone stężenie kortyzolu może wynikać z poniższych przyczyn:
– niedoczynności przysadki mózgowej bądź obecności guza ograniczającego produkcję ACTH, co nazywane jest wtórną niedoczynnością nadnerczy,
– niedoczynności nadnerczy lub ich uszkodzenia, określanych jako pierwotna niedoczynność nadnerczy (choroba Addisona).
Wpływ hormonu stresu na wygląd
Podwyższony poziom kortyzolu może mieć znaczący wpływ na nasz wygląd. Hormon stresu jest odpowiedzialny za wiele procesów w organizmie, a jego nadmiar może prowadzić do przybierania na wadze, zwłaszcza w okolicach brzucha. To nie tylko kwestia estetyki, ale również zdrowia, ponieważ tłuszcz brzuszny jest powiązany z wyższym ryzykiem chorób serca i cukrzycy.
Wysoki poziom kortyzolu może również powodować problemy skórne, takie jak trądzik czy przedwczesne starzenie się skóry. Nie można zapominać o wpływie kortyzolu na włosy. Nadmiar tego hormonu może prowadzić do wypadania włosów i ich osłabienia. Stres i wysoki poziom kortyzolu mogą również wpływać na jakość snu, co z kolei odbija się na naszym wyglądzie. Niedobór snu prowadzi do powstawania cieni pod oczami, matowej skóry i ogólnego zmęczenia, które jest widoczne na twarzy.
Jak zmniejszyć poziom kortyzolu
Zastanawiasz się, jak obniżyć poziom kortyzolu i odzyskać spokój? Oto kilka sprawdzonych metod, które mogą pomóc w walce z nadmiernym stresem:
– regularna aktywność fizyczna: ćwiczenia, takie jak jogging, joga czy pływanie, mogą znacząco obniżyć poziom kortyzolu. Ruch nie tylko poprawia nastrój, ale również pomaga w lepszym zarządzaniu stresem,
– zdrowa dieta i regularne posiłki: spożywanie pokarmów bogatych w witaminy i minerały, takich jak owoce, warzywa, orzechy i ryby, może wspierać zdrowie psychiczne i fizyczne. Unikaj nadmiaru kofeiny, alkoholu i cukru, które mogą podnosić poziom kortyzolu,
– techniki relaksacyjne: medytacja, głębokie oddychanie i techniki mindfulness mogą pomóc w redukcji stresu. Regularne praktykowanie tych metod może prowadzić do trwałego obniżenia poziomu kortyzolu.Nie zapominaj również o odpowiedniej ilości snu. Brak snu może prowadzić do wzrostu poziomu kortyzolu, co z kolei wpływa negatywnie na zdrowie. Staraj się spać co najmniej 7-8 godzin na dobę, aby organizm miał czas na regenerację. Wprowadzenie tych zmian do codziennego życia może znacząco wpłynąć na obniżenie poziomu kortyzolu i poprawę ogólnego samopoczucia. Pamiętaj, że kluczem do sukcesu jest konsekwencja i regularność w stosowaniu powyższych metod.
Podsumowanie
Jeśli zauważasz u siebie objawy takie jak przewlekłe zmęczenie, problemy ze snem czy trudności w koncentracji, warto skonsultować się z lekarzem i zbadać poziom kortyzolu. Wprowadzenie zdrowych nawyków, takich jak regularna aktywność fizyczna, zdrowa dieta oraz techniki relaksacyjne, może pomóc w regulacji poziomu tego hormonu i poprawie ogólnego samopoczucia.
Bibliografia:
1.“Kortyzol” www.labtestonline.pl, 2021.09
2. Interna Szczeklika 2023
3. Pawlikowski M.: Zaburzenia hormonalne PZWL 2003
4. Herrman F. i inni: Endokrynologia w praktyce klinicznej. PZWL 2009
5. Skałba P.: Diagnostyka i leczenie zaburzeń endokrynologicznych w ginekologii. Medycyna Praktyczna 2014
