Osoby regularnie trenujące powinny monitorować swój stan zdrowia, ponieważ są bardziej narażone na fizyczne obciążenia organizmu i idące za tym problemy zdrowotne. Trenerzy rekomendują wykonywanie wybranych badań diagnostycznych nawet co 3 miesiące. 3 miesiące to okres, w którym w naszym ciele mogą zajść znaczące zmiany, nie tylko pozytywne jak utrata wagi czy poprawa muskulatury, ale i negatywne jak nadmierna utrata elektrolitów czy anemia. Osoby uprawiające sport amatorsko również powinny pamiętać o regularnych badaniach – przynajmniej raz na 6 miesięcy.
Badania krwi są szybkie, mało inwazyjne i w zależności od wybranych oznaczeń dają doskonały obraz stanu organizmu.
Spis treści
Jakie badania krwi zrobić przed rozpoczęciem treningów?
Poniższe badania dobrze jest zrobić jeszcze zanim zaczniemy intensywnie ćwiczyć.
- Morfologia pozwala na określenie ogólnego stanu zdrowia oraz stanu nawodnienia czy odżywienia organizmu.
- Hormony tarczycy TSH, fT3 i fT4. Zaburzenia w pracy tarczycy powodują gorszą tolerancję wysiłku przez organizm. Ponadto niedoczynność tarczycy utrudnia utratę wagi, a nadczynność osłabienie siły mięśniowej
- Lipidogram, pozwala określić stężenie: cholesterolu całkowitego, cholesterolu frakcji HDL („dobrej”) i LDL („złej”) oraz triglicerydów w surowicy. Aktywność fizyczna korzystnie wpływa również na profil lipidowy krwi.
- Enzymy wątrobowe, czyli AspAT i ALAT. Wysiłek fizyczny powoduje tymczasowy i przemijający wzrost poziomu enzymów wątrobowych w lekkim stopniu. Może się objawić w badaniu krwi na następny dzień po dużym wysiłku fizyczny
- Poziom żelaza, transferyna, ferrytyna, a przede wszystkim stężenie hemoglobiny w morfologii pozwalają określić czy jesteśmy zagrożeni anemią. Anemia powoduje, że nasza krew słabiej transportuje tlen, a to z kolei jest przyczyną niższej wydolności organizmu i przewlekłego zmęczenia.
Osoby już trenujące powinny powtarzać regularnie co 3-6 miesięcy morfologię, jonogram obrazujący stężenia elektrolitów, poziom żelaza, transferynę i ferrytynę.
Dlaczego badać hormony?
Hormony regulują procesy życiowe w naszym ciele od narodzin do śmierci. Od hormonów zależy m.in. prawidłowy wzrost i rozwój naszego ciała, regulacja procesów metabolicznych i poziomu cukru we krwi oraz mobilizowanie sił niezbędnych do walki w stanie zagrożenia.
Hormony u osób trenujących
- Kortyzol odpowiada za zapewnienie źródła energii pracującym mięśniom, dlatego jego poziom wzrasta podczas ćwiczeń. To on powoduje, że chudniemy. Jednak, trzeba uważać ponieważ nadmiar kortyzolu przekłada się na zmniejszenie tolerancji wysiłku oraz stałe zwiększenie stężenia glukozy we krwi, co sprzyja problemom metabolicznym cukrów. Obniża także zdolność organizmu do regeneracji i może obniżyć odporność. Kortyzol może powodować utratę masy mięśniowej i zwiększanie ilości tłuszczu w organizmie.
- Testosteron u mężczyzn. Wysiłek fizyczny powoduje wzrost wydzielania testosteronu i jego stężenia we krwi. Im częściej i intensywniej ćwiczymy tym wyższa produkcja i stężenie testosteronu. Testosteron powoduje, że nasze mięśnie rosną, jednak jego nadmiar może prowadzić do obniżenia odporności oraz nowotworów i depresji.
- Wysiłek, podobnie jak stres, może powodować wzrost stężenia prolaktyny we krwi. U sportowców, którzy stosowali sterydy anaboliczno-androgenne zaobserwowano wyższy poziom prolaktyny. Podwyższony poziom prolaktyny wpływa na obniżenie poziomu testosteronu. Wysoki poziom prolaktyny może prowadzić do obniżenia libido, niepłodności i ginekomastii u mężczyzn dlatego warto monitorować jej stężenie. Prawidłowa prolaktyna <25 ng/ml u kobiet i <15 ng/ml u mężczyzn.
- Estradiol u kobiet m.in. reguluje cykl miesiączkowy. U kobiet które trenują zbyt intensywnie spadek poziomu estradiolu prowadzi do zatrzymania miesiączki. Zakres wartości referencyjnych estradiolu zależy od dnia cyklu, w którym jest oznaczany.
- LH u mężczyzn reguluje pracę komórek jąder, które produkują testosteron. Zakres wartości referencyjnych LH u kobiet zależy od fazy cyklu, w której jest oznaczany.
Jakie badania powinien zrobić sportowiec zawodowiec?
Osoby intensywnie trenujące, np. do maratonów czy triatlonów, są narażone na niedobory pierwiastków (w większości elektrolitów) w organizmie, dlatego parametry krwi (morfologia 25 par.) powinny sprawdzać nawet co 2 tygodnie!
Badania hormonalne dla trenujących
Próbki do oznaczeń w ramach pakietów hormonalnych dla mężczyzn i kobiet należy pobrać rano.
Dlaczego badanie krwi po wysiłku nie jest wiarygodne?
Wzmożona aktywność fizyczna może zafałszować wyniki badań laboratoryjnych i wykazać nieprawidłowości, których w rzeczywistości nie ma (wzrost oznaczeń niektórych hormonów, wzrost kinazy kreatynowej CK NAC spowodowany wzmożoną pracą mięśni). Umiarkowany wysiłek może natomiast obniżać stężenie glukozy, cholesterolu i trójglicerydów maskując tym samym stan przedcukrzycowych czy hipercholesterolemię, dlatego w dniu poprzedzającym pobranie krwi zrezygnuj z treningu. Natomiast umiarkowany regularny wysiłek fizyczny może przyczynić się do zmniejszenia stężenia cholesterolu i trójglicerydów na stałe, co jest zjawiskiem pozytywnym. Na badanie zgłoś się wyspany i na czczo (12 h od ostatniego posiłku). W dniu badania możesz napić się wody – odwodnienie utrudnia pobranie krwi. Bezpośrednio przed pobraniem krwi pacjent powinien odpocząć w pozycji siedzącej przez co najmniej 15 minut.
