Endometrioza – objawy, diagnostyka i leczenie!

Endometrioza to schorzenie, które potrafi przewrócić życie do góry nogami. Jeśli kiedykolwiek zastanawiałaś się, dlaczego odczuwasz ból podczas menstruacji czy problemy z płodnością, być może znalazłaś odpowiedź. Choć temat endometriozy często pozostaje w cieniu innych medycznych zagadnień, dotyczy on milionów kobiet na całym świecie, również w Polsce. Zastanawiasz się, jak rozpoznać tę chorobę i jakie są dostępne opcje leczenia? Dobrze trafiłaś! W tym artykule przeprowadzimy cię przez labirynt informacji o endometriozie w sposób prosty i zrozumiały dla każdego.

Co to jest endometrioza?

Endometrioza jest schorzeniem, w którym tkanka przypominająca błonę śluzową macicy, znana jako endometrium, rozwija się poza macicą. Zamiast pozostać w jej wnętrzu, komórki te mogą przemieszczać się i osiedlać w innych obszarach miednicy lub nawet poza nią, tworząc tzw. ogniska endometrialne. Schorzenie to może prowadzić do przewlekłego bólu w obrębie miednicy oraz utrudniać zajście w ciążę, ponieważ zmiany te mają wpływ na funkcjonowanie narządów rodnych.

Typowe objawy endometriozy

Endometrioza to choroba, która wywołuje szereg nieprzyjemnych objawów, wpływających na jakość życia kobiet. Najbardziej charakterystyczny jest ból w okolicach brzucha, który często nasila się podczas menstruacji. Bolesne miesiączki mogą być pierwszym sygnałem alarmującym o obecności tej zmiany.

Jednak ból to nie jedyny problem związany z endometriozą. Kobiety cierpiące na tę chorobę często doświadczają także przewlekłego zmęczenia oraz dyskomfortu w trakcie stosunku płciowego. Objawy te są wynikiem obecności ognisk komórek przypominających błonę śluzową macicy poza jej fizjologicznym miejscem.

Problemy z płodnością również należą do typowych symptomów endometriozy. Dla wielu pacjentek trudności z zajściem w ciążę stają się powodem do rozpoczęcia diagnostyki i leczenia tej choroby. Endometrioza może prowadzić do zmian strukturalnych w obrębie narządów miednicy małej, co negatywnie wpływa na funkcjonowanie jajników i innych organów.

Inne mniej oczywiste objawy obejmują zaburzenia trawienia takie jak biegunka czy zaparcia, które mogą występować cyklicznie wraz ze zmianami hormonalnymi u kobiety chorej na endometriozę. Niektóre pacjentki zgłaszają też bóle krzyża czy nóg, które mogą mylnie sugerować inne schorzenia.

Endometrioz i wpływ na płodność

Endometrioza to choroba, która może mieć poważny wpływ na płodność kobiet. Często jest jednym z głównych powodów trudności w zajściu w ciążę. Ogniska endometrium, które rozwijają się poza jamą macicy, mogą prowadzić do zmian strukturalnych i funkcjonalnych narządów rozrodczych, takich jak jajniki czy jajowody.

Jednym z kluczowych problemów związanych z tą chorobą jest tworzenie się blizn i zrostów w obrębie miednicy małej. Te zmiany mogą zakłócać prawidłowe funkcjonowanie układu rozrodczego, utrudniając przemieszczanie się komórki jajowej oraz plemników. Zrosty wokół jajników mogą również zaburzać proces owulacji, co dodatkowo komplikuje starania o dziecko.

Dodatkowym czynnikiem wpływającym na problemy z płodnością są zmiany hormonalne wywołane przez endometriozę. Niektóre pacjentki doświadczają nieregularnych cykli menstruacyjnych lub braku owulacji, co obniża szanse na zajście w ciążę. Ponadto ból związany z obecnością ognisk chorobowych często negatywnie wpływa na jakość życia seksualnego kobiety, co również może przeszkadzać w poczęciu dziecka.

Jak wykryć endometriozę?

Aby zdiagnozować endometriozę niezbędna jest konsultacja z lekarzem ginekologiem, który najpierw przeprowadzi szczegółowy wywiad, a następnie zrealizuje badanie ginekologiczne oraz ultrasonografię macicy i jamy brzusznej. Lekarz może również zlecić dodatkowe badania które umożliwią jednoznaczne potwierdzenie ewentualnego podejrzenia endometriozy (m.in. rezonans magnetyczny, badania krwi).

Badania diagnostyczne

Ultrasonografia to powszechnie stosowana metoda, która pomaga wykryć nieprawidłowości w obrębie narządów miednicy małej. Choć ultradźwięki nie zawsze bezpośrednio uwidoczniają ogniska endometriozy, to pozwalają na ocenę struktury jajników i innych organów. Dzięki temu lekarze mogą zauważyć zmiany sugerujące obecność choroby.

Najdokładniejszym sposobem diagnozowania endometriozy pozostaje laparoskopia. To procedura chirurgiczna, podczas której przez niewielkie nacięcia w jamie brzusznej wprowadza się kamerę umożliwiającą bezpośrednią obserwację wnętrza ciała pacjentki. Laparoskopia pozwala na identyfikację miejsc występowania komórek przypominających błonę śluzową macicy oraz pobranie próbek tkanki do analizy histopatologicznej.

Analiza histopatologiczna jest istotnym elementem diagnostyki, gdyż dostarcza ostatecznego potwierdzenia obecności komórek endometrium poza jamą macicy. Dzięki niej można ocenić stopień zaawansowania zmian oraz zaplanować dalsze postępowanie terapeutyczne.

Niektórzy specjaliści korzystają z rezonansu magnetycznego jako narzędzia diagnostycznego w przypadku endometriozy. Badanie MRI umożliwia zobrazowanie narządów miednicy oraz jamy brzusznej, a także ukazanie ich wzajemnych relacji, co może być pomocne w identyfikacji zmian charakterystycznych dla endometriozy.

Badania krwi

Często wykonywane są także badania laboratoryjne krwi mające na celu wykluczenie innych przyczyn bólu czy problemów zdrowotnych u kobiet podejrzewanych o tę przypadłość. Do tych badań możemy zaliczyć:

• algorytm ROMA – stosowany we wczesnej diagnostyce raka jajników,
• badania w diagnostyce chorób tarczycy,
• witamina D3 – niedobór może wpływać na czynność wielu narządów i układów,
• próby wątrobowe – obejmują podstawowe badania oceniające stan komórki wątrobowej,
• D-Dimery – wykluczenie choroby zakrzepowej.

Innym badaniem wspierającym diagnozowanie endometriozy jest test EndomKit. Wynik testu opiera się na kilku zmiennych wprowadzonych do specjalistycznego oprogramowania medyczno-diagnostycznego:

• stężenie biomarkerów BDNF (neurotroficzny czynnik pochodzenia mózgowego) w surowicy krwi obwodowej. Badania wykazały, że ekspresja białek w komórkach macicy dla BDNF jest większa u kobiet z endometriozą w porównaniu ze zdrowymi kobietami. Za regulację stężenia BDNF odpowiada kilka mechanizmów, z tego najważniejszy jest udział hormonów – estrogenów i progesteronu,
• stężenie CA 125 w surowicy krwi obwodowej – marker raka jajnika,
• odpowiedzi na pytania ankietowe zawarte w oprogramowaniu dotyczące stanu klinicznego pacjentki.

Po wprowadzeniu wszystkich tych zmiennych, algorytm w oprogramowaniu oblicza wartość i generuje raport diagnostyczny z wynikami. Test nie jest przeznaczony do stosowania u kobiet w ciąży oraz kobiet, które w ciągu trzech miesięcy przed pobraniem krwi stosowały leczenie hormonalne i/lub kobiet, które cierpią na jakąkolwiek inną chorobę zapalną, np. nieswoiste zapalenie jelit.

Leczenie farmakologiczne

Choroba jest nieuleczalna, jednak jej objawy mogą być złagodzone. Jednym z kluczowych elementów w walce z tą dolegliwością jest odpowiednie leczenie farmakologiczne. Właściwie dobrane leki mogą skutecznie łagodzić objawy, takie jak ból czy problemy związane z płodnością.

Leki przeciwbólowe

Pierwszym krokiem w leczeniu endometriozy są zazwyczaj leki przeciwbólowe, które pomagają pacjentkom radzić sobie z bólem w obrębie miednicy oraz bolesnymi miesiączkami. Najczęściej stosowane środki to niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), na przykład ibuprofen czy naproksen. Działają one poprzez redukcję zapalenia i zmniejszenie odczuwania bólu, co przynosi ulgę w przypadku nasilonych objawów. Jednak samo złagodzenie bólu często nie wystarcza, by efektywnie kontrolować przebieg choroby.

Leki hormonalne

Ważnym elementem terapii jest również stosowanie leków hormonalnych. Ich zadaniem jest zahamowanie wzrostu komórek przypominających błonę śluzową macicy poza jej naturalnym miejscem oraz regulacja cyklu menstruacyjnego.

Terapia hormonalna może obejmować różne rodzaje preparatów, takich jak tabletki antykoncepcyjne, progestageny lub analogi gonadoliberyny (GnRH). Tabletki antykoncepcyjne zawierające estrogeny i progesteron pomagają stabilizować poziom hormonów u kobiety. Zmniejsza to intensywność krwawienia menstruacyjnego oraz łagodzi ból związany z obecnością ognisk endometrium.

Progestageny działają podobnie poprzez hamowanie wzrostu tkanki endometrium zarówno wewnątrz jamy macicy, jak i poza nią. Z kolei analogi GnRH prowadzą do sztucznej menopauzy, obniżając produkcję estrogenów w organizmie kobiety. Skutkuje to regresją zmian patologicznych spowodowanych przez endometriozę.

Wybór odpowiedniej formy terapii hormonalnej zależy od indywidualnych potrzeb pacjentek oraz stopnia zaawansowania choroby. Niektóre kobiety mogą doświadczać działań niepożądanych ze strony tych leków. Przed rozpoczęciem leczenia konieczne są dokładne badania diagnostyczne oraz konsultacja z lekarzem

Chirurgiczne podejście do leczenia

Gdy farmakologiczne metody nie przynoszą oczekiwanych rezultatów, rozważane jest chirurgiczne leczenie. Operacja staje się koniecznością w przypadku ciężkich przypadków endometriozy, gdzie objawy są szczególnie uciążliwe i wpływają na codzienne życie pacjentek.

Laparoskopia

Jednym z najczęściej stosowanych zabiegów jest laparoskopia. To nowoczesna metoda pozwalająca na minimalnie inwazyjne usunięcie ognisk endometrium znajdujących się poza jamą macicy. Podczas tego zabiegu lekarze wykonują niewielkie nacięcia w jamie brzusznej pacjentki, przez które wprowadzana jest kamera oraz narzędzia chirurgiczne. Dzięki temu możliwa jest bezpośrednia obserwacja wnętrza ciała i precyzyjne usunięcie zmian patologicznych.

Laparoskopia ma wiele zalet. Przede wszystkim wiąże się z krótszym czasem rekonwalescencji niż tradycyjna operacja otwarcia brzucha. Pacjentki mogą wrócić do normalnego życia szybciej, a ryzyko powikłań pooperacyjnych jest mniejsze.

Laparotomia

W bardziej zaawansowanych przypadkach endometriozy może być konieczna laparotomia, czyli klasyczna operacja otwarcia jamy brzusznej. Jest ona stosowana wtedy, gdy zmiany są rozległe lub trudno dostępne dla laparoskopii. Mimo że proces gojenia trwa dłużej niż po laparoskopii, laparotomia pozwala na dokładniejsze usunięcie dużych ognisk choroby oraz blizn i zrostów blokujących struktury miednicy małej.

Czy endometrioza może się odnowić?

Nawet najbardziej zróżnicowane terapie farmakologiczne oraz najprecyzyjniej przeprowadzone operacje nie zapewniają całkowitego wyleczenia. Celem zastosowanego leczenia jest złagodzenie objawów, jednak nie ma gwarancji, że dolegliwości nie powrócą z równą intensywnością.

Ryzyko nawrotu jest z pewnością mniejsze w przypadku właściwie przeprowadzonego zabiegu chirurgicznego niż w przypadku terapii farmakologicznej, niemniej jednak żadna z metod nie daje pewności, że nie dojdzie do wznowy.

Życie z endometriozą

Endometrioza to choroba, która wpływa na wiele aspektów życia kobiet, nie tylko zdrowotnych. Codzienność pacjentek często jest pełna wyzwań, które mogą być trudne do pokonania bez odpowiedniego wsparcia i leczenia.

Jednym z głównych problemów jest ból, który potrafi paraliżować nawet najprostsze czynności. Wyjście do pracy czy szkoły staje się dla wielu kobiet prawdziwym wyzwaniem. Często muszą one planować swój dzień wokół napadów bólu, co może prowadzić do frustracji i poczucia izolacji od otoczenia.

Kolejnym aspektem są emocje związane z tą chorobą. Wiele pacjentek zmaga się z uczuciem bezradności lub przygnębienia spowodowanego ciągłymi objawami oraz koniecznością częstych wizyt u lekarzy na różnorodne badania diagnostyczne. Niepewność co do przyszłości oraz możliwych komplikacji również negatywnie wpływa na ich samopoczucie psychiczne.

Życie społeczne osób cierpiących na endometriozę także bywa ograniczone przez tę przypadłość. Unikanie spotkań towarzyskich ze względu na złe samopoczucie albo obawę przed nagłym atakiem bólu prowadzi czasem do osamotnienia i utraty kontaktu z przyjaciółmi czy rodziną.

W przypadku relacji partnerskich endometrioza może stanowić dodatkowe źródło napięć fizycznych i emocjonalnych. Zwłaszcza jeśli dochodzi do problemów intymnych wynikających ze zmian zachodzących w organizmie kobiety dotkniętej tym schorzeniem wewnętrznych narządów rozrodczych takich jak jajniki . Dlatego ważne jest, aby partnerzy byli świadomi problemów swojej ukochanej osoby oraz wspierali ją podczas trudniejszych chwil.

Podsumowanie

Endometrioza to złożona choroba, która potrafi w znaczący sposób wpłynąć na życie każdej kobiety. Wspólnie przeszliśmy przez objawy, diagnostykę oraz opcje terapeutyczne, dążąc do przekazania ci użytecznych informacji. Jeśli doświadczasz bólu w trakcie menstruacji lub masz trudności z płodnością, nie bagatelizuj tych symptomów. Mogą one wskazywać na występowanie tej dolegliwości.

Bibliografia:

1. 1. Gośliński J.: “Endometrioza – co to jest? Objawy i leczenie”, www.zwrotnikraka.pl, 2024.05
   2. Sroka Ł., Niesłuchowska-Hoxha A., Rogoza A., Dworniak T.: “Endometrioza – definicja, przyczyny, objawy i leczenie”, www.invimed.pl