Czy kiedykolwiek zastanawialiście się, jak sprawdzić grupę krwi i dlaczego jest to tak ważne? Badanie grupy krwi może wydawać się skomplikowane, ale w rzeczywistości jest prostsze niż myślisz. Może uratować życie w sytuacjach nagłych, pomóc przy planowaniu rodziny oraz mieć wpływ na twoje zdrowie każdego dnia. Znajomość swojej grupy krwi pozwala lepiej zarządzać zdrowiem.
Spis treści
Czym jest badanie grupy krwi?
Badanie grupy krwi to proces identyfikacji antygenów na powierzchni czerwonych krwinek. Pozwala on określić, do której z czterech głównych grup krwi (A, B, AB lub 0) należysz oraz jaki masz czynnik Rh. Antygeny to specyficzne białka znajdujące się na powierzchni krwinek, które reagują z przeciwciałami obecnymi w surowicy. Proces ten polega na pobraniu niewielkiej próbki krwi od pacjenta.
Następnie próbkę tę poddaje się analizie w laboratorium. W trakcie analizy sprawdza się reakcje między antygenami krwinek, a swoistymi przeciwciałami dodawanymi do próbki. Na podstawie tych reakcji można określić typ antygenu. To pozwala ustalić przynależność do konkretnej grupy.
Czynnik Rh, czyli Rhesus factor, to kolejny ważny element tego procesu. Poszukiwany jest również antygen D obecny na powierzchni czerwonych krwinek u części osób. Jego obecność świadczy o tym, że jesteś Rh dodatni (Rh+). Brak oznacza, że jesteś Rh ujemny (Rh-)
Regulacje prawne
W procesie badania grupy krwi należy zwrócić szczególną uwagę na regulacje prawne (Dz.U. 2023 poz. 1742):
1. Lekarz wypisuje zamówienie indywidualne na krew lub jej składniki na podstawie potwierdzonego wyniku badania grupy krwi pacjenta, informacji dotyczących poprzednich przetoczeń oraz szczególnych wskazań dotyczących krwi lub jej składnika. Wzór zamówienia jest określony w załączniku nr 3 do rozporządzenia.
2. Potwierdzonym wynikiem grupy krwi jest wyłącznie wynik oparty na dwóch badaniach, wykonanych z dwóch próbek krwi pobranych od pacjenta, każdorazowo zidentyfikowanego, w różnym czasie, z dwóch różnych miejsc wkłucia.
3. Badania wymienione w ust. 2 obejmują:
1) dwukrotne oznaczenie antygenów A, B i D, oznaczenie przeciwciał regularnych anty-A i anty-B oraz, przynajmniej w jednym badaniu, przeciwciał odpornościowych;
2) u biorców krwi, którym wykonywano próbę zgodności, jedno badanie obejmuje oznaczenie antygenów A, B i D, oznaczenie przeciwciał regularnych anty-A i anty-B oraz przeciwciał odpornościowych, a drugie badanie obejmuje oznaczenie antygenów A, B i D wykonanych przy próbie zgodności;
3) u noworodków i niemowląt do 4 miesiąca życia – dwukrotne oznaczenie antygenów A, B i D – nie bada się obecności przeciwciał anty-A i anty-B,
4) w przypadku pacjentów po przeszczepieniu krwiotwórczych komórek macierzystych w niezgodności ABO potwierdzony wynik grupy krwi wydany przed przeszczepieniem nie stanowi podstawy do zamawiania składników krwi; do czasu konwersji grupy krwi na grupę dawcy komórek krwiotwórczych pracownia immunologii transfuzjologicznej na zlecenie lekarza wykonuje oznaczenia antygenów A i B oraz przeciwciał anty-A i anty-B i na podstawie otrzymanych reakcji wydaje wynik określający zalecenia odnośnie zamawiania poszczególnych składników krwi do przetoczenia.
4. Za potwierdzony wynik grupy krwi uznaje się:
1) dwa zgodne wyniki badań określonych w ust. 3;
2) wynik zawierający wpisy o dwóch zgodnych oznaczeniach określonych w ust. 3;
3) wynik wpisany w karcie grupy krwi, której wzór jest określony w załączniku nr 4 do rozporządzenia;
4) wynik wpisany legitymacji służbowej żołnierzy zawodowych, w sposób określony w § 36.
5. Potwierdzony wynik grupy krwi wydaje się pacjentowi w postaci papierowej albo w formie przedstawionej w ust. 4 pkt 3 i 4. Wynik grupy krwi z jednego oznaczenia, zwany dalej “niepotwierdzonym wynikiem grupy krwi”, wydaje się pacjentowi w postaci papierowej.
Pełna treść aktu prawnego: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20230001742
Jak sprawdzić grupę krwi?
Aby wykonać badanie na grupę krwi, udaj się do punktu pobrań lub dokonaj zakupu badania Grupa krwi + alloprzeciwciała w e-sklepie. Jeśli nie masz możliwości dotarcia do punktu pobrań, możesz zamówić pobranie krwi w domu. Przed wizytą w punkcie pobrań sprawdź jak się przygotować. Pobieranie próbki zaczyna się od dezynfekcji miejsca wkłucia. Następnie za pomocą igły pobiera się niewielką ilość krwi z żyły. W przypadku dzieci czy osób starszych czasami stosuje się inne metody pobrania, aby było to jak najmniej uciążliwe.
Krew jest pobierana do specjalnych probówek oznaczonych kodem kreskowym, a także danymi pacjenta. Te probówki są następnie przekazywane do laboratorium, gdzie rozpoczyna się właściwa analiza. W laboratorium specjaliści sprawdzają obecność specyficznych antygenów na powierzchni czerwonych krwinek, co pozwala określić typ grupy krwi oraz czynnik Rh.
W celu oznaczenia grupy krwi i czynnika Rh próbkę miesza się z różnymi przeciwciałami wzorcowymi w specjalnych naczyniach laboratoryjnych lub z wykorzystaniem przeznaczonych do tego analizatorów. Jeśli w wyniku mieszania dochodzi do aglutynacji (czyli zlepiania się komórek), można określić typ antygenu obecnego na krwinkach czerwonych.
- Grupa A: aglutynacja następuje przy dodaniu przeciwciał anty-A.
- Grupa B: aglutynacja występuje przy dodaniu przeciwciał anty-B.
- Grupa AB: reakcja zachodzi zarówno przy przeciwciele anty-A, jak i anty-B.
- Grupa 0: brak aglutynacji niezależnie od zastosowanego przeciwciała.
Analogicznie sprawdza się czynnik Rh poprzez dodanie przeciwciała anty-D. Jeśli nastąpi aglutynacja, wynik oznacza Rh+.
Kiedy proces analizy zostanie zakończony, laboratorium przygotowuje raport zawierający szczegółowe informacje o grupie krwi oraz czynniku Rh pacjenta. Wyniki te są następnie przekazywane pacjentowi.
Warunkiem otrzymania potwierdzonego wyniku grupy krwi jest wykonanie dwóch oddzielnych oznaczeń. Próbki muszą być pobrane w różnym czasie. Jeżeli badanie było wykonane wcześniej w innym laboratorium należy dostarczyć wynik pierwszego oznaczenia. Nie jest uwzględniany zapis w historii choroby, karcie informacyjnej ze szpitala lub innych dokumentach medycznych nie będących sprawozdaniem wydanym w medycznym laboratorium diagnostycznym.
Dla Pacjentów, którzy chcą mieć zawsze pod ręką informacje o swojej grupie krwi, istnieje możliwość zamówienia plastikowej Karty Identyfikacyjnej Grupy Krwi. Jest to wygodne i praktyczne rozwiązanie, które znacząco różni się od tradycyjnego papierowego wyniku. Karta jest odporniejsza na zniszczenia i upływ czasu. Można ją łatwo schować w portfelu lub torebce, co zapewnia szybki dostęp do kluczowych danych w nagłych sytuacjach.
Grupy krwi i ich znaczenie
Każda grupa krwi ma swoje unikalne cechy i znaczenie medyczne. Grupy A, B, AB oraz 0 różnią się między sobą rodzajem antygenów na powierzchni czerwonych krwinek oraz reakcją układu odpornościowego. Te różnice mają ogromne znaczenie w kryzysowych sytuacjach, gdy konieczne jest przeprowadzenie transfuzji krwi. Dodatkowo są kluczowe w przypadku kobiet planujących ciążę lub będących w ciąży dla oceny ryzyka konfliktu serologicznego mama-dziecko (w przypadku, gdy dziecko otrzymuje od ojca antygeny, które są obce dla matki).
Grupa A charakteryzuje się obecnością antygenu A na powierzchni czerwonych krwinek oraz przeciwciałami anty-B w surowicy. Osoby z tą grupą mogą otrzymać krew od innych osób z grupą A lub 0. W przypadku transfuzji ważne jest, aby unikać kontaktu z antygenem B, ponieważ może to wywołać reakcję immunologiczną mogącą być przyczyną bezpośredniego zagrożenia życia.
Grupa B posiada antygen B na czerwonych krwinkach i przeciwciała anty-A w surowicy. Pacjenci z tą grupą mogą przyjmować krew od dawców z grupą B lub 0.
Osoby należące do grupy AB mają zarówno antygeny A, jak i B na swoich czerwonych krwinkach, ale nie posiadają w surowicy żadnych przeciwciał przeciwko tym antygenom. To sprawia, że są uniwersalnymi biorcami – mogą otrzymywać krew od dawców każdej innej grupy: A, B, AB czy 0. Jednak jako dawcy są mniej wszechstronni; ich krew może być przetoczona jedynie innym osobom z grupą AB.
Grupa 0 natomiast nie ma żadnych antygenów ani A ani B na powierzchni swoich czerwonych krwinek, ale ma oba typy przeciwciał (anty-A i anty-B) w surowicy. Dzięki temu osoby te są uznawane za uniwersalnych dawców – ich krew może być przetoczona każdemu pacjentowi niezależnie od jego własnej grupy krwi, co czyni je szczególnie cennymi podczas nagłych przypadków wymagających transfuzji.
Rola czynnika Rh w badaniu
Czynnik Rh to ważny element badania grupy krwi. Jest to białko znajdujące się na powierzchni czerwonych krwinek, które może być obecne (Rh dodatni) lub nieobecne (Rh ujemny). Oznaczenie czynnika Rh jest kluczowe zarówno przy transfuzjach, jak i podczas ciąży.
Podczas badania grupy krwi oznacza się obecność antygenu D, który decyduje o tym, czy osoba jest Rh dodatnia (Rh+), czy też ujemna (Rh-). Proces ten polega na mieszaniu próbki krwi pacjenta z przeciwciałami anty-D. Jeśli dochodzi do aglutynacji, czyli zlepiania się komórek, wynik wskazuje na obecność antygenu D i potwierdza status Rh+. Brak reakcji oznacza brak tego antygenu i status Rh-.
Znajomość swojego czynnika Rh ma ogromne znaczenie w różnych sytuacjach medycznych. Przy transfuzjach krwi zgodność czynnika Rh między dawcą a biorcą jest kluczowa dla uniknięcia poważnych komplikacji zdrowotnych. Osoby z Rh- mogą otrzymać krew jedynie od dawców o takim samym statusie, natomiast osoby z Rh+ mają większą elastyczność i mogą otrzymać krew od dawców zarówno z Rh+, jak i z Rh-.
Czynnik Rh u kobiet w ciąży
W przypadku kobiet planujących ciążę znajomość swojego czynnika Rh oraz partnera jest szczególnie istotna. Jeśli matka ma czynnik Rh-, a dziecko odziedziczy po ojcu czynnik Rh+, może dojść do konfliktu serologicznego. W takiej sytuacji układ odpornościowy matki może traktować czerwone krwinki dziecka jako obce i produkować przeciwciała przeciwko nim. To prowadzi do niszczenia czerwonych krwinek dziecka, co może wywołać poważne komplikacje zdrowotne dla płodu.
Aby zapobiec konfliktowi serologicznemu stosuje się profilaktykę immunoglobulinową. Kobiety ciężarne z czynnikiem Rh-, które urodziły dziecko Rh+ otrzymują dawkę immunoglobuliny anty-D w czasie nie przekraczającym 72 godzin po porodzie. U pacjentek Rh (-) ujemnych, u których nie wykryto przeciwciał anty-D zaleca się podanie immunoglobuliny między 28. a 30. tygodniem ciąży. Dzięki temu u przyszłej mamy nie dochodzi do wytworzenia się przeciwciał anty- D, gdy ma ona grupę Rh D (-) ujemną, a dziecko Rh dodatnią. Jeśli w poprzedniej ciąży doszło do powikłań (np. poronienie samoistne, ciąża pozamaciczna) lub w przypadku zagrażającego porodu przedwczesnego z krwawieniem z dróg rodnych immunoglobulinę anty-Rh D podaje się do 12 tygodnia ciąży. Immunoglobulina stosowana jest do zapobiegania wystąpieniu choroby hemolitycznej noworodków wywołanej przenikaniem przez łożysko przeciwciał anty-Rh z krwi matki i niszczących krwinki czerwone płodu.
Zastosowanie wyników badań grupy krwi
Wyniki badania grupy krwi mają szerokie zastosowanie w różnych dziedzinach medycyny oraz codziennego życia. Znajomość swojej grupy krwi i czynnika Rh jest kluczowa w wielu sytuacjach, które mogą wpłynąć na zdrowie pacjenta.
Jednym z najważniejszych zastosowań oznaczenia grupy krwi jest transfuzja krwi. Szczególnie w nagłych przypadkach medycznych, takich jak operacje czy urazy wymagające szybkiego przetoczenia krwi. Wiedza o własnej grupie krwi pozwala lekarzom na szybkie dobranie odpowiedniego dawcy. Zgodność między dawcą a biorcą minimalizuje ryzyko powikłań i zwiększa szanse na udaną transfuzję.
Kolejnym istotnym aspektem jest diagnostyka chorób genetycznych i układu odpornościowego. Niektóre predyspozycje zdrowotne są związane z określonymi typami antygenów obecnych na powierzchni czerwonych krwinek. Dzięki temu wyniki badań mogą pomóc lekarzom przewidzieć pewne schorzenia oraz dostosować plany leczenia do indywidualnych potrzeb pacjenta.
Znajomość swojej grupy krwi i czynnika Rh ma także ogromne znaczenie dla kobiet planujących ciążę. Regularne badania umożliwiają monitorowanie stanu zdrowia matki oraz podejmowanie działań zapobiegawczych, takich jak podanie immunoglobuliny anty-D.
Należy pamiętać, że na krwinkach czerwonych mogą się także znajdować antygeny z innych układów niż ABO. Dodatkowo poza antygenem D, inne antygeny układu Rh. Wykrycie podczas rutynowego badania laboratoryjnego przeciwciał przeciwko tym antygenom wymaga identyfikacji w Regionalnym Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa. Uzyskany wynik stanowi integralną całość z oznaczeniem antygenów układu ABO i D. W przypadku, jeśli byłoby planowane przetoczenie krwi należy bezwzględnie poinformować o tym lekarza. Przyspieszy to dobranie dawcy bez konieczności ponawiania całego procesu badania.
Inne zastosowania:
- Przy ustalaniu tożsamości: wyniki analizowane są np. w kryminalistyce.
- W akcjach honorowego dawstwa: osoby znające swoje grupy mogą świadomie uczestniczyć w akcjach oddawania najbardziej potrzebnej w danym momencie krwi.
- Badania epidemiologiczne: pozwalają lepiej zrozumieć rozprzestrzenianie się niektórych chorób zależnie od typu krwi populacji.
Podsumowanie
Dzięki badaniu na grupę krwi zyskasz kluczową wiedzę na temat swojego organizmu. W nagłych przypadkach medycznych szybka identyfikacja odpowiedniego typu krwi może uratować życie. Przy planowaniu operacji lekarze muszą znać grupę krwi, aby przygotować się na ewentualne powikłania. Gdy już wiesz jak sprawdzić grupę krwi, nie zwlekaj! Nigdy nie wiadomo, kiedy te informacje mogą okazać się bezcenne!
Bibliografia:
- U. 2023 poz. 1742 www.isap.sejm.gov.pl , 2023.08
- Wiercińska M.: Grupa krwi – jakie są grupy krwi, dziedziczenie. mp.pl, 2023.05
- Zasady stosowania immunoglobuliny anty-RhD w profilaktyce konfliktu matczyno-płodowego w zakresie antygenu D z układu Rh obowiązujące od dnia 1 kwietnia 2013 rok
